De handhaving van de leeftijdsgrenzen voor alcohol is in ons land bedroevend slecht. Met name de supermarkten handhaven zeer slecht. Het nieuwe systeem “swiper” dat op 30 januari gelanceerd werd, zal dat niet veranderen. Minderjarigen blijven in staat drank te kopen.
Volgens de wet mag er alleen alcoholhoudende drank verkocht worden aan personen boven de leeftijdsgrens. Bij twijfel aan de leeftijd, dient de verkoper de leeftijd vast te stellen aan de hand van een identiteitsbewijs zoals een paspoort, rijbewijs of ID-kaart.
De verkoop van alcoholhoudende drank was in het verre verleden geconcentreerd bij de slijters en de horecabedrijven. Daardoor, en door de toen heersende cultuur kwam het vrijwel niet voor dat er alcohol verkocht werd aan bijv. dertienjarigen. De grote verandering kwam toen de verkoop van drank ook elders ging plaatsvinden. Supermarkten maakten zich weinig druk om de leeftijdsgrens, en SRV-wagens brachten op het platteland de drank aan huis.
De afgelopen twintig jaar is het drankgebruik door jongeren beneden de leeftijdsgrens geleidelijk uit de hand gaan lopen. Dat heeft er toe geleid dat de supermarkten onder druk gezet zijn om de leeftijdsgrenzen beter te handhaven. Zo verschenen er bordjes in de winkels dat er geen (zwak-alcoholhoudende) drank verstrekt werd beneden de leeftijdsgrens van 16 jaar. Die bordjes hielpen weinig, want het lek zat en zit bij de kassa. Identificatie is afhankelijk van het inschattingsvermogen, de rekenkunde en de durf van de caissière.
De afgelopen jaren zijn vooral in de grote steden gevallen bekend geworden van caissières die door fors uitgevallen jongens beneden de leeftijdsgrens geïntimideerd en bedreigd werden. Ook is gebleken dat caissières wel om een ID-kaart vroegen maar die niet lazen. Zo van “hij heeft een ID-kaart bij zich, dus het zal wel goed zijn”. En tenslotte is ook gebleken dat caissières soms moeite hebben om iemands leeftijd te bereken uit diens geboortedatum.
Het eind januari door het CBL in de regio rond Nijmegen geïntroduceerde systeem met de “swiper” verhelpt alleen het laatste probleem : het berekenen van iemands leeftijd uit diens geboortedatum. Bij het Swiper-systeem wordt de ID-kaart gescand, waarna een computer de leeftijd berekent. Rekenfouten worden met dit systeem voorkomen. Alcohol kopen met behulp van een gestolen, vervalste of geleende ID-kaart blijft echter mogelijk.
Ook blijft alcoholverkoop mogelijk aan minderjarigen wanneer de verkoper niet naar de ID-kaart vraagt, door foutieve inschatting van iemands leeftijd of wegens bedreiging. Reeds in 2003 werd in de VS vastgesteld dat de swiper niet effectief is.
Theoretisch zijn er veel betere systemen denkbaar. Namelijk systemen gebaseerd op individuele kenmerken en los van de toevallige verkoper/-ster. Het klassieke voorbeeld is natuurlijk identificatie door iemands vingerafdruk. Maar dat is wettelijk niet toegestaan in verband met de bescherming van iemands privacy. Aan identificatie m.b.v. DNA behoeven we dus al helemaal niet te denken.
Een systeem dat de controletaak van de caissière overneemt en elektronisch uitvoert, neemt het subjectieve uit de leeftijdscontrole weg. Een dergelijk systeem wordt in ons land al ruim drie jaar uitgebracht door het bedrijf HEM uit Breda onder de naam “Ageviewers”.
Bij het systeem Ageviewers blokkeert de kassa zodra er alcohol gescand wordt. De koper moet dan naar een webcam kijken. Een controleur op afstand beoordeelt dan iemands uiterlijk op leeftijd, en vergelijkt dat met de gegevens van de getoonde ID-kaart. Als de controleur accoord gaat met de verkoop van alcohol, wordt de kassa weer vrijgegeven.
Het ageviewers-systeem functioneert tot nu toe bij een honderdtal slijters tot volle tevredenheid. Ook bij enkele supermarkten is het in gebruik. Ondanks de gunstige resultaten bij gebruik van dit systeem, blijft het CBL dit systeem afwijzen. Het noemt het ageviewers-systeem klantonvriendelijk, te duur en zelfs onethisch. Het raadt de bij haar aangesloten supermarkten zelfs af om het systeem te gebruiken.
In plaats daarvan blijft het CBL komen met eigen oplossingen waarvan op voorhand al kan worden aangetoond dat zij niet waterdicht zijn. Wij kunnen dan ook niet anders concluderen dan dat het CBL de illegale alcoholverkoop een zo breed mogelijke sluiproute wil bieden, teneinde omzet en winst zoveel mogelijk in stand te houden. Gezondheid en toekomstmogelijkheden van de Nederlandse jeugd worden opgeofferd voor financieel gewin!
Dingeman Korf